Pomoc publiczna

W projektach, które uzyskają dofinansowanie ze środków RPO WP 2014-2020, możemy mieć do czynienia z pomocą publiczną. Będzie tak w przypadkach, w których dofinansowanie zostaje przyznane podmiotowi prowadzącemu działalność gospodarczą, a jednocześnie zajdą inne przesłanki, wskazane poniżej.

Pojęcie pomocy publicznej wykształciło się w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, na gruncie art. 107 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Tylko łączne spełnienie przesłanek wypracowanych przez Trybunał powoduje, że dane wsparcie publiczne uznajemy za pomoc publiczną. Przesłanki te są następujące:

wsparcie jest przyznawane przedsiębiorstwu w rozumieniu unijnego prawa konkurencji przez państwo lub pochodzi ze środków publicznych,
udzielane jest na warunkach korzystniejszych niż oferowane na rynku,
ma charakter selektywny, czyli uprzywilejowuje określone przedsiębiorstwo lub przedsiębiorstwa, bądź produkcję określonych towarów,
zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji oraz wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi UE.

Wskazówek co do tego, jak te przesłanki powinny być rozumiane, należy poszukiwać przede wszystkim w decyzjach Komisji Europejskiej oraz wyrokach Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Jednakże należy zwrócić uwagę na dokument Komisji Europejskiej pt. Zawiadomienie Komisji w sprawie pojęcia pomocy państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE (Dz. Urz. UE C 262 z 19.07.2016 r., s. 1). Dokument ten jest dostępny tutaj. Zawiadomienie to jest swoistym podsumowaniem wiedzy o pojęciu pomocy publicznej, opracowanym na podstawie orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE i dotychczasowej praktyki decyzyjnej Komisji Europejskiej. Można także oczekiwać, że sama Komisja będzie od tej pory w swojej praktyce definiowała pojęcie pomocy publicznej tak, jak opisała to w Zawiadomieniu. Dlatego też Zawiadomienie, chociaż nie jest aktem prawa powszechnie obowiązującego, może stać się cennym przewodnikiem dla wszystkich przeprowadzających analizę występowania pomocy publicznej w projekcie. Należy jednak pamiętać o tym, że pojęcie pomocy publicznej jest pojęciem dynamicznym, co oznacza, iż jego rozumienie zmienia się w czasie. Wynika to m.in. z charakteru prawa Unii Europejskiej jako interpretowanego nie literalnie, ale z naciskiem na cel, któremu ma ono służyć. Tak więc czasami niewielka zmiana stanu faktycznego może spowodować, że zapadnie rozstrzygnięcie inne niż w podobnym wydawałoby się przypadku. Znaczenie ma np. to, kto otrzymuje pomoc/wsparcie (jaki jest status prawny, funkcje i zadania beneficjenta, jego wielkość), w jakim środowisku konkurencyjnym i otoczeniu rynkowym działa beneficjent, jaka jest forma i wielkość pomocy, jaka jest skala realizowanego projektu, gdzie położony jest projekt (znaczenie może mieć np. turystyczna popularność danego miejsca, oddalenie od infrastruktury komunikacyjnej itd.). Nie ma przy tym zamkniętej listy czynników, które mogą wpływać na klasyfikację środka jako stanowiącego pomoc publiczną. Dlatego też każdy przypadek musi być wnikliwie analizowany indywidualnie, w oparciu o pełne informacje o danym przedsięwzięciu. Zatem należy być ostrożnym przy posługiwaniu się rozstrzygnięciami z przeszłości dla uzasadnienia występowania bądź nie pomocy publicznej.

Tym niemniej, jeżeli dojdziemy do wniosku, że w projekcie występuje pomoc publiczna, nie oznacza, że projekt ten nie może być zrealizowany. Wręcz przeciwnie – prawo Unii Europejskiej pozwala na udzielanie pomocy publicznej, jeśli zostaną spełniane określone warunki. Co więcej, zrealizowanie projektu z pomocą publiczną pozwala na bardziej optymalne wykorzystanie jego rezultatów, dzięki możliwości prowadzenia z ich użyciem działalności gospodarczej.

Ponadto na podstawie obecnie obowiązujących przepisów stanowiących podstawę do udzielania pomocy publicznej w ramach RPO WP 2014-2020 w niektórych przypadkach (np. pomoc na kulturę i ochronę dziedzictwa kulturowego, pomoc na infrastrukturę lokalną) możliwe będzie udzielanie pomocy publicznej na poziomie praktycznie odpowiadającym luce w finansowaniu.

W ramach RPO WP 2014-2020 udzielana będzie przede wszystkim pomoc de minimis oraz pomoc podlegająca wyłączeniom blokowym. By mogły być udzielone te rodzaje pomocy, muszą być spełnione warunki określone w aktach prawnych (polskich i unijnych), omówionych poniżej. Po ich spełnieniu pomoc może być udzielona bez konieczności dokonywania notyfikacji Komisji Europejskiej.

Pomoc de minimis

Jest to elastyczny instrument udzielania pomocy, pozwalający na udzielanie przedsiębiorcom ograniczonych kwot pomocy (zazwyczaj do 200 000 euro w ciągu trzech lat podatkowych na tzw. „jedno przedsiębiorstwo”, zdefiniowane w przepisach o pomocy de minimis).

W ramach RPO WP 2014-2020 pomoc de minimis będzie udzielana praktycznie we wszystkich Działaniach/Poddziałaniach.

Unijną podstawą prawną do udzielania pomocy de minimis jest rozporządzenie Komisji (UE) nr 1407/2013 z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis (Dz. Urz. UE L 352 z 24.12.2013, s. 1, z późn. zm.). Określa ono warunki, jakie muszą być spełnione, by mogła zostać udzielona pomoc de minimis.

Treść tego rozporządzenia dostępna jest tutaj.

W oparciu o to rozporządzenie wydane zostały dwa programy pomocowe, zawarte w rozporządzeniach Ministra Infrastruktury i Rozwoju. Są to:

dla wsparcia udzielanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego: rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 19 marca 2015 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020 (Dz. U. z 2021 r. poz. 900). Tekst rozporządzenia dostępny jest tutaj;
dla wsparcia udzielanego z Europejskiego Funduszu Społecznego: rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 2 lipca 2015 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis oraz pomocy publicznej w ramach programów operacyjnych finansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego na lata 2014-2020 (Dz.U. z 2022 r. poz. 1219). Tekst rozporządzenia dostępny jest tutaj.

Pomoc publiczna w ramach wyłączeń blokowych

Pomoc publiczna w ramach wyłączeń blokowych w ramach RPO WP 2014-2020 może być udzielana bez obowiązku notyfikacji Komisji Europejskiej. Możliwość taką daje rozporządzenie w sprawie wyłaczeń blokowych – rozporządzenie Komisji (UE) z dnia 17 czerwca 2014 r. nr 651/2014 uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (Dz. Urz. UE L 187 z 26.06.2014 r., s. 1, z późn. zm.). Jego tekst dostępny jest tutaj. Rozporządzenie to powszechnie zwane jest GBER – od angielskiego General Block Exemption Regulation, tj. ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń blokowych.

By pomoc publiczna mogła być udzielona na podstawie GBER, konieczne jest spełnienie wszystkich wymagań ogólnych, wskazanych w rozdziale I tego rozporządzania, a także w przepisach, które ustanawiają warunki dopuszczalności udzielenia konkretnych przeznaczeń pomocy publicznej.

Na podstawie przepisów o wyłączeniach blokowych w RPO WP 2014-2020 udzielana będzie pomoc publiczna o następujących przeznaczeniach:

L.p.	Przeznaczenie pomocy	Przepis w GBER	Polski program pomocowy	Miejsce publikacji polskiego programu pomocowego
1.	Regionalna pomoc inwestycyjna	Art. 14	Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 3 września 2015 r. w sprawie udzielania regionalnej pomocy inwestycyjnej w ramach celu tematycznego 3 w zakresie wzmacniania konkurencyjności mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020 Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 3 września 2015 r. w sprawie udzielania regionalnej pomocy inwestycyjnej w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020	Dz.U. 2022 poz. 817 Dz.U. 2022 poz. 887
2.	Pomoc regionalna na rzecz rozwoju obszarów miejskich	Art. 16	Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 22 listopada 2016 r. w sprawie udzielania pomocy regionalnej na rzecz rozwoju obszarów miejskich w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020	Dz.U. 2022 poz. 675
3.	Pomoc na usługi doradcze dla mikro-, małych i średnich przedsiębiorców	Art. 18	Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 3 września 2015 r. w sprawie udzielania pomocy mikroprzedsiębiorcom, małym i średnim przedsiębiorcom na usługi doradcze oraz udział w targach w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020	Dz. U. poz. 1417
4.	Pomoc na udział małych i średnich przedsiębiorców w targach	Art. 19	Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 3 września 2015 r. w sprawie udzielania pomocy mikroprzedsiębiorcom, małym i średnim przedsiębiorcom na usługi doradcze oraz udział w targach w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020	Dz. U. poz. 1417
5.	Pomoc na finansowanie ryzyka	Art. 21	Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 14 grudnia 2016 r. w sprawie udzielania pomocy na dostęp mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców do finansowania w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020	Dz. U. z 2018 r. poz. 1619
6.	Pomoc dla przedsiębiorstw rozpoczynających działalność	Art. 22	Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 14 grudnia 2016 r. w sprawie udzielania pomocy na dostęp mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców do finansowania w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020	Dz. U. z 2018 r. poz. 1619
7.	Pomoc na badania, rozwój i innowacje	Art. 25	Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 30 lipca 2015 r. w sprawie udzielania pomocy na badania podstawowe, badania przemysłowe, eksperymentalne prace rozwojowe oraz studia wykonalności w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020	Dz. U. poz. 1075
8.	Pomoc na infrastrukturę badawczą	Art. 26	Rozporządzenie Ministra Rozwoju z dnia 16 czerwca 2016 r. w sprawie udzielania pomocy inwestycyjnej na infrastrukturę badawczą w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020	Dz.U.poz.899
9.	Pomoc dla mikro-, małych i średnich przedsiębiorców na wspieranie innowacyjności	Art. 28	Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 5 listopada 2015 r. w sprawie udzielania pomocy na wspieranie innowacyjności oraz innowacje procesowe i organizacyjne w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014–2020	Dz. U. poz. 2010
10.	Pomoc na innowacje procesowe i organizacyjne	Art. 29	Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 5 listopada 2015 r. w sprawie udzielania pomocy na wspieranie innowacyjności oraz innowacje procesowe i organizacyjne w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014–2020	Dz. U. poz. 2010
11.	Pomoc na szkolenia	Art. 31	Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 2 lipca 2015 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis oraz pomocy publicznej w ramach programów operacyjnych finansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego na lata 2014-2020	Dz.U.2022 poz. 1219
12.	Pomoc na subsydiowanie zatrudniania pracowników znajdujących się w szczególnie niekorzystnej sytuacji oraz znajdujących się w bardzo niekorzystnej sytuacji	Art. 32	Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 2 lipca 2015 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis oraz pomocy publicznej w ramach programów operacyjnych finansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego na lata 2014-2020	Dz.U.2022 poz. 1219
13.	Pomoc na subsydiowanie zatrudnienia pracowników niepełnosprawnych	Art. 33	Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 2 lipca 2015 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis oraz pomocy publicznej w ramach programów operacyjnych finansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego na lata 2014-2020	Dz.U.2022 poz. 1219
14.	Pomoc inwestycyjna na środki wspierające efektywność energetyczną	Art. 38	Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 28 sierpnia 2015 r. w sprawie udzielania pomocy na inwestycje wspierające efektywność energetyczną w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020	Dz.U. 2022 poz. 730
15.	Pomoc na projekty wspierające efektywność energetyczną w budynkach	Art. 39	Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 28 sierpnia 2015 r. w sprawie udzielania pomocy na inwestycje wspierające efektywność energetyczną w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020	Dz.U. 2022 poz. 730
16.	Pomoc na inwestycje w układy wysokosprawnej kogeneracji	Art. 40	Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 3 września 2015 r. w sprawie udzielania pomocy na inwestycje w układy wysokosprawnej kogeneracji oraz na propagowanie energii ze źródeł odnawialnych w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020	Dz.U. 2022 poz. 781
17.	Pomoc inwestycyjna na propagowanie energii ze źródeł odnawialnych	Art. 41	Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 3 września 2015 r. w sprawie udzielania pomocy na inwestycje w układy wysokosprawnej kogeneracji oraz na propagowanie energii ze źródeł odnawialnych w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020	Dz.U. 2022 poz. 781
18.	Pomoc inwestycyjna na efektywny energetycznie system ciepłowniczy i chłodniczy	Art. 46	Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 5 listopada 2015 r. w sprawie udzielania pomocy inwestycyjnej na efektywny energetycznie system ciepłowniczy i chłodniczy w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014–2020	Dz.U. 2022 poz. 803
19.	Pomoc inwestycyjna na infrastrukturę energetyczną	Art. 48	Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 5 listopada 2015 r. w sprawie udzielania pomocy inwestycyjnej na infrastrukturę energetyczną w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014–2020	Dz. U. z 2021 r. poz. 859
20.	Pomoc na badania środowiska	Art. 49	Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 28 sierpnia 2015 r. w sprawie udzielania pomocy na inwestycje wspierające efektywność energetyczną w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020 Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 3 września 2015 r. w sprawie udzielania pomocy na inwestycje w układy wysokosprawnej kogeneracji oraz na propagowanie energii ze źródeł odnawialnych w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020 Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 5 listopada 2015 r. w sprawie udzielania pomocy inwestycyjnej na efektywny energetycznie system ciepłowniczy i chłodniczy w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014–2020 Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 5 listopada 2015 r. w sprawie udzielania pomocy inwestycyjnej na infrastrukturę energetyczną w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014–2020	Dz.U. 2022 poz. 730 Dz.U. 2022 poz. 781 Dz.U. 2022 poz. 803 Dz. U. z 2021 r. poz. 859
21.	Pomoc na ochronę kultury i dziedzictwa kulturowego	Art. 53	Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 28 sierpnia 2015 r. w sprawie udzielania pomocy inwestycyjnej na kulturę i zachowanie dziedzictwa kulturowego w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020	Dz. U. z 2018 r. poz. 1594
22.	Pomoc inwestycyjna na infrastrukturę sportową i wielofunkcyjną infrastrukturę rekreacyjną	Art. 55	Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 20 października 2015 r. w sprawie udzielania pomocy inwestycyjnej na infrastrukturę sportową i wielofunkcyjną infrastrukturę rekreacyjną w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020	Dz. U. z 2018 r. poz. 1593
23.	Pomoc inwestycyjna na infrastrukturę lokalną	Art. 56	Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 5 sierpnia 2015 r. w sprawie udzielania pomocy inwestycyjnej na infrastrukturę lokalną w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020	Dz. U. poz. 1208

Ponadto, do 31 grudnia 2021 r. udzielanie regionalnej pomocy inwestycyjnej możliwe było także na podstawie rozporządzenia Ministra Inwestycji i Rozwoju z dnia 22 lutego 2018 r. w sprawie udzielania regionalnej pomocy inwestycyjnej dla mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców na inwestycje w zakresie budownictwa okrętowego w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014–2020 (Dz. U. z 2021 r. poz.872), stanowiącego program pomocowy zatwierdzony decyzją Komisji Europejskiej z dnia 15 stycznia 2018 r. w sprawie SA.47690 – Polska – Pomoc regionalna na rzecz inwestycji dla MŚP działających w sektorze stoczniowym – województwa pomorskie i zachodniopomorskie (tekst decyzji dostępny tutaj).

Ponadto, w związku z wystąpieniem pandemii COVID-19, przewidziane jest także udzielanie pomocy publicznej w celu wspierania polskiej gospodarki na podstawie następujących aktów prawnych:

rozporządzenia Ministra Funduszy i Polityki Regionalnej z dnia 14 kwietnia 2020 r. w sprawie udzielania pomocy z instrumentów finansowych w ramach programów operacyjnych na lata 2014–2020 w celu wspierania polskiej gospodarki w związku z wystąpieniem pandemii COVID-19 ((Dz.U. z 2022 r. poz. 629), stanowiącego program pomocowy zatwierdzony decyzją Komisji Europejskiej z dnia 14 kwietnia 2020 r. w sprawie SA.56896 – Polska – Środki antykryzysowe w formie pożyczek i gwarancji finansowanych z funduszy UE w związku z wystąpieniem pandemii COVID-19 (następnie kilkakrotnie zmienioną – lista zmian dostępna jest tutaj),
rozporządzenia Ministra Funduszy i Polityki Regionalnej z dnia 28 kwietnia 2020r. w sprawie udzielania pomocy w formie dotacji lub pomocy zwrotnej w ramach programów operacyjnych na lata 2014-2020 w celu wspierania polskiej gospodarki w związku z wystąpieniem pandemii COVID-19 (Dz. U. z 2022 r. poz. 674), stanowiącego program pomocowy zatwierdzony decyzją Komisji Europejskiej z dnia 24 kwietnia 2020 r. w sprawie SA.57015 – Polska – Pomoc państwa w formie dotacji lub pomocy zwrotnej w ramach programów operacyjnych na lata 2014-2020 w celu wspierania polskiej gospodarki w związku z wystąpieniem pandemii COVID-19 (następnie kilkakrotnie zmienioną – lista zmian dostępna jest tutaj),
rozporządzenia Ministra Funduszy i Polityki Regionalnej z dnia 26 maja 2020 r. w sprawie udzielania pomocy w uproszczonej formie wsparcia zwrotnego ze środków instrumentów inżynierii finansowej podlegających ponownemu wykorzystaniu oraz z instrumentów finansowych w ramach programów operacyjnych na lata 2014–2020 w celu wspierania polskiej gospodarki w związku z wystąpieniem pandemii COVID-19 (Dz. U. z 2022 r. poz. 754), stanowiącego program pomocowy zatwierdzony decyzją Komisji Europejskiej z dnia 11 maja 2020 r. w sprawie SA.57191 – Polska – Pomoc państwa w uproszczonej formie wsparcia zwrotnego ze środków instrumentów inżynierii finansowej podlegających ponownemu wykorzystaniu oraz z instrumentów finansowych w ramach programów operacyjnych na lata 2014–2020 w celu wspierania polskiej gospodarki w związku z wystąpieniem pandemii COVID-19 (następnie kilkakrotnie zmienioną – lista zmian dostępna jest tutaj),

Więcej informacji na temat pomocy publicznej zawarte jest w Zasadach Wdrażania RPO WP 2014-2020, a zwłaszcza w Załączniku nr 6 do Zasad Wdrażania RPO WP 2014-2020, zatytułowanym Wytyczne w zakresie stosowania pomocy publicznej w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020. Dokument ten jest dostępny tutaj.

Przydatne informacje na temat pomocy publicznej dostępne są także na stronach internetowych Dyrekcji Generalnej ds. Konkurencji Komisji Europejskiej oraz Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Poniżej zamieszczamy także prezentacje ze szkoleń dotyczących pomocy publicznej, które przeprowadzili pracownicy Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego.